سراج الدین اديب

آرشیف نمبر (۶۰)

معلومات ها و اندوخته ها

بخش نخست

نخست عناوین موضوع : « • اتحاديه اعراب  /   • اوپک   / • جامعهء اقتصادی اروپا /  •جنبش عدم تعهد / • سازمان وحدت افريقا  / • سالت   /  • سنتو /  • سيتو / • شورای همکاری خليج فارس  /• طرح مارشال   /• کمپ ديويد  / • ناتو  / • ورشو. /• یورو • پیمان ماستریخت / • تفرقه بینداز و حکومت کن/ •جهان آزاد / • میهن‌دوستی »

مقدمه:  در مسايل وبحث های اجتماعی در زمينه علمی، فرهنگی، تاريخی و سياسی بعضی اوقات پيش ميايد که بسياری از اندوخته ها بر اثر گذر زمان از حافظه ها دور مانده و يا مواد مورد نظربه زود ترين فرصت ممکن کمترمساعد گردد و اين مسايل خود باعث سکتگی درارائه بيان ونوشته های مطالب در کاراجتماعی گردد و بخصوص برای آنعده که ميخواهند در زمينه مسايل تاريخی و سياسی چند سياه مشقی را به هموطنانش عرضه کنند و يا اينکه در جروبحث های اجتماعی به ديالوگ( گفت و شنود ) می پردازند، بناً با در نظر داشت موضوع فوق اينک چند مطلب ذيل را خدمت خوانندگان عزيز بر ميشمارم تا داشته آيد بکار :

سازمانها و پيمانهای سياسی و اقتصادی معروف:

• آ. س. آ. ن : پيمان اقتصادی کشور های جنوبشرقی آسيا است که با حمايت امريکا در ظاهر جهت توسعه اقتصادی کشورهای جنوبشرقی آسيابوجود آمده و در باطن جهت تحکيم موقعيت سياسی امريکا در منطقه است، اين پيمان مخفف Association of South East Asian Nation بوده و اعضای آن عبارتند از: اندونزی، مالزی، فليپين، سنگاپور،تايلند،برونئی .

• اتحاديه اعراب : در سال 1945 با شرکت کشورهای اردن، سوريه ، عراق، عربستان، مصر و يمن تشکيل شد مرکز آن در قاهره و هدف از تشکيل اين اتحاديه جلوگيری از ايجاد اسرائيل بود، بعد ها ساير کشور های عربی و همچنين ساف ( سازمان آزاديبخش فلسطين ) به عضويت آن در آمدند، پس از اخراج مصر از اتحاديه اعراب ( بعلت انعقاد پيمان کمپ ديويد ) مرکز اين اتحاديه به تونس منتقل گرديد.

 • اوپک : مخفف جملهOrganization of Petroleum Exporting Contries يعنی سازمان کشور های صادر کننده نفت می باشد، مقر آن در وين ( پايتخت اطريش ) و اعضای آن عبارتند از : ايران، عربستان ، عراق، کويت ، قطر، امارات متحده عربی، اندونزی، گابن، نيجريه، ليبی، الجزاير، ونزويلا، اکوادر.

• جامعهء اقتصادی اروپا : پس از جنگ جهانی دوم با پيشنهاد امريکا جهت کمک به کشور های اروپائی بوجود آمد قرار داد همکاريهای اقتصادی کشور های اروپائی و امريکا در 1948 ميلادی در پاريس امضأ شد و اعضای آن عبارتند از: المان، هسپانيا، اتريش، ايرلند، ايتاليا، ايسلند، انگلستان، بلجيم، پرتگال، ترکيه، دنمارک، سويدن، لوکزامبورک، فرانسه، تر کيه، ناروی، هالند، يونان.( در بازار مشترک اروپا که در سال 1957ميلادی تشکيل گرديد، اتريش ايسلند، ترکيه، سويدن و ناروی عضويت ندارند ) .

• یورو  و تاریخچه یورو : (واحد پول کشورهای منطقه یورو است که شامل 19 کشور از 28 عضو اتحادیه اروپا می‌باشد. استفاده از یورو در اول جنوری سال 2002 رسماً در کشورهای آلمان، فرانسه، بلجیم اتریش، هسپانیا،پرتگال، یونان، ایتالیا، ایرلند، لوکزامبورگ، هالندو فنلاند آغاز شد و اکنون در کشورهای زیر در جریان است:

آلمان  / اتریش /  اسپانیا  / استونی  / اسلواکی  / اسلوونی /  ایتالیا  / ایرلند  / بلجیم   پرتغال  / فرانسه  / فنلاند   /قبرس /  لوکزامبورگ /  مالت/   هالند  / یونان/   لتونی/   لیتوانی/

ایده واحد پول یکسان، نخستین بار توسط ژاک دلور، وزیر اقتصاد سابق فرانسه که از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۵، ریاست کمیسیون اروپا را به عهده داشت، ارائه شد. هدف این بود که هویت اروپایی در بازارها تقویت شده و تثبیت قیمت‌ها، رشد اقتصادی و منافع تجاری نصیب اعضا شود. دلور در گزارشی که در سال ۱۹۸۹ ارائه داد، واحد پول مشترک را یک هدف پولی مشترک توصیف کرد که تاحدی موجب رهایی کامل از جنبش‌های سرمایه‌داری خواهد شد. واحد پول یورو که بزرگ‌ترین قدرت تجاری دنیا را شکل داد، با هدف وصل‌کردن کشورهای اروپایی برای مقاصد تجاری و سیاسی، یورو در بحبوحه آشوب‌های سیاسی و اقتصادی به وجود آمد؛ دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ فروریخته بود و آلمان‌ها در اندیشه اتحاد بودند، در شرق اروپا بساط کمونیسم برچیده شده بود و منطقه شاهد فراز و فرودهای بسیار بود. با پایان جنگ جهانی دوم، اتحادیه اروپا تأسیس شده بود اما اقتصاد منطقه در مسیر تک قطبی‌شدن حرکت می‌کرد. پیمان ماستریخت در تاریخ ۷ فبروری ۱۹۹۲ در یکی از شهرهای هالند به نام ماستریخت به امضا رسید و از سال ۱۹۹۳ به اجرا درآمد. این معاهده، ساختار یک واحد پول مشترک را طراحی کرد؛ نماد این ارز جدید از حرف اپسیلون در الفبای یونانی (e) الهام گرفت و از سال ۲۰۰۱، سکه‌ها و اسکناس‌های آن توسط بانک مرکزی اروپا منتشر و وارد بازار شد.

• پیمان ماستریخت در تاریخ ۷ فبروری سال ۱۹۹۲ در شهر ماستریخت کشور هالند و پس از مذاکرات صورت گرفته در تاریخ ۹ دسمبر ۱۹۹۱ بین اعضای European Community امضا و در تاریخ ۱ نومبر ۱۹۹۳ به اجرا گذاشته شد. این پیمان منجر به ایجاد اتحادیه اروپا و خلق واحد پول مشترک یورو شد و اروپا را برای رسیدن به وحدت کامل تا سال ۱۹۹۹ تجهیز کرد.اصول پیمان ماستریخت سه ستون اصلی پیمان ماستریخت عبارت بود از:

·         ایجاد اروپای شهروندان (به جای اروپای حقوق‌دانان و سیاست‌مداران)؛

·         وحدت پولی تا سال ۱۹۹۷ یا حداکثر ۱۹۹۹؛

·         سیاست خارجی و امنیتی مشترک

 • جنبش عدم تعهد : اعضای عدم تعهد کشور هائی هستند که نه وابسته به ناتو ميباشند و نه به ورشوبودند، اين جنبش در 1955 در شهر باندونگ اندونزيا پايه گذاری شد وبنيان گذاران آن عبارت بودند از : جمال عبدالناصر از مصر، دکتر احمد سو کارنو از اندونيزی، جواهر لعل نهرو از هند و ژوزف بروز ( مارشال تيتو ) از يو گوسلاوی، اولين اجلاس رسمی، کشور های عضو جنبش عدم تعهد در 1961ميلادی در بلگراد بود ، و ايران در 1979ميلادی ( در کنفرانس کوبا) به عضويت اين سازمان در آمد.

 • سازمان وحدت افريقا : هدف از تشکيل اين سازمان همکاريهای اقتصادی و سياسی کشورهای افريقا است و تمام کشور های افريقائی بجز افريقای جنوبی در آن عضو هستند، مقر اين سازمان در آديسه بابا مرکز اتيوپی ميباشد .

• سالت : اين کلمه مخفف جملهStrategic Arms Limitation Treaty ميباشد و هدف آن مذاکرات سران شوروی و امريکا در جهت محدود ساختن سلاحهای هسته ای بوده است، اولين دور مذاکرات پس از بحران کوبا در 1963 م ( 1342 خورشيدی ) انجام گرفت .

• سنتو : اين کلمه مخفف جملهCentral Treaty Organization بوده و هدف از ايجاد اين پيمان همکاری کشور های منطقه در جلو گيری از نفوذ کمونيسم بود، اعضای آن عبارت بودند از : ايران، ترکيه، انگلستان، پاکستان ، و( امريکا، ناظر اين سازمان بود) ، پس از پيروزی انقلاب ايران از اين پيمان خارج گرديد و با خروج ايران اين سازمان کارآيی خود را از دست داد.

 • سيتو : اين کلمه مخفف South East Asia Treay Organization می باشد و هدف از ايجاد آن همبستگی نظامی کشور های جنوب شرقی آسيا و اقيانوسه است اعضای آن عبارتند از : استرليا، نيوزيلند، تايلند، فليپين ، پاکستان، فرانسه ، امريکا .

 • شورای همکاری خليج فارس : پيمان مشترک دفاعی کشور های حاشيه خليج فارس است که در جريان جنگ تحميلی در 1981ميلادی منعقد گرديد و اعضای آن عبارتند از : عربستان، کويت، قطر، امارات متحده عربی، بحرين، عمان .

• طرح مارشال : اين طرح که بنام جرچ مارشال وزير خارجه امريکا پس از جنگ جهانی دوم معروف است کمکهای اقتصادی امريکا به کشور های اروپای مرکزی و غربی است جهت جلوگيری از نفوذ کمونيسم و همچنين بمنظور توسعه اقتصادی اين کشور ها .

• کمپ ديويد: پيمان سه جانبه اسرائيل، مصر، امريکا، در محلی به همين نام در ايالات متحده درسال 1979ميلادی بود که بموجب آن مصر، اسرائيل را به رسميت شناخت .

• ناتو : اين کلمه مخفف جملهء North Atlantic Treaty Organization يعنی سازمان نظامی آتلانتيک امريکا بوجود آمده است. درسال 1949ميلادی در واشنگتن تشکيل گرديد و اعضای آن عبارتند از : امريکا، انگلستان، بلجيم، هالند، لوکزامبورگ، کانادا، ايسلند، پرتگال، دنمارک، ايتاليا، ناروی ، المان، ترکيه، يونان، (فرانسه در 1966 کناره گيری کرد ). ده کشوراروپای مرکزی و شرقی روز شنبه اول می 2004 به عضويت کامل پيمان آتلانتيک شمالی « ناتو» در آمدند که عبارتند از: قبرس، جمهوری چک، استونی، مجارستان، لتونی، ليتوانی، مالت، پولند ( لهستان) ، اسلواکی و اسلوونی.به اين ترتيب شمار اعضای اتحاديه اروپا از 15 کشور به 25 کشور افزايش يافت و مساحت آن 25 درصد بيشتر شد و جمعيت آن 20 درصد افزايش يافت ونفوس آن به 450 ميليون نفر خواهد رسيد.اتحاديه اروپا از لحاظ جمعيت به بزرگ ترين بازار واحد چند مليتی در جهان تبديل خواهد شد، با اين حال پيمان تجارت آزاد آمريکای شمالی از لحاظ قدرت اقتصادی همچنان بزرگ تر از اين مجموعه باقی خواهد بود.

 • ورشو :پيمان نظامی شوروی و کشورهای بلوک شرق اروپابود که درسال 1955ميلادی در ورشو( پايتخت پولند – لهستان ) پايه گذاری شد، مرکزآن در مسکو و اعضای آن عبارت بودند از : شوروی ، المان شرقی، پولند، مجارستان، چکوسلواکی، بلغارستان، رومانی،( البانی در 1961 کناره گيری کرد ). پس از اتحاد دو المان و پاشيده شدن شوروی اين سازمان نيز منحل گرديد./

• تفرقه بینداز و حکومت کن ( تقسیم کن و غلبه کن - تفرقه بینداز و تسخیر کن ):  عبارت است از استراتژی جامع سیاسی، نظامی و اقتصادی‌ای برای به‌دست آوردن قدرت و حفظ آن از راه شکستن یک قدرت متمرکز به قطعات کوچکتری که هریک به‌تنهایی قدرت کمتری از اجراکنندهٔ این استراتژی دارند.  ارکان این تکنیک عبارتند از:

·         ایجاد و تشویق تقسیمات بین «مادون» ها برای جلوگیری از ایجاد اتحادی که حاکم مسلط و دارای قدرت عالیه را به چالش بکشد

·         پرورش بی‌اعتمادی، کینه، عداوت و خصومت بین حکمرانان محلی.

این سیاست بارها توسط دولت بریتانیا علیه کشورهای مختلف اجرا شده‌است؛ ازجمله سودان، نیجریه و شبه‌قارهٔ هند.

• جهان آزاد:  لفظی متعلق به دوره جنگ سرد است که هنگام پروپاگاندا که به کشورهای غیر کمونیستی جهان اشاره دارد. این مفهوم کشورهایی چون امریکا، بریتانیا، ایتالیا، فرانسه، کانادا، المان غربی، استرالیا، نیوزیلند و کشورهایی را در بر می‌گیرد که عضو سازمان‌هایی نظیر اتحادیه اقتصادی اروپا و ناتو بودند. گرچه ریشه‌های «جهان آزاد» به جنگ سرد بر می‌گردد، این لفظ هنوز گاه گاهی پس از پایان جنگ سرد به کار می‌رود. بنا بر ساموئل هانتینگتون این لفظ با جامعه جهانی، که به عقیدهٔ او «نام خوش‌خیم تر جمعی برای دادن مشروعیت جهانی به اقدامات بازتاب دهندهٔ منافع ایالات متحده» است جایگزین شده است.

• جهان سوم اصطلاحی است که در نیمهٔ دوم قرن بیستم در اشاره به ممالک غیرمتعهّد به ناتو و بلوک شرق، یعنی کشورهایی که در جهان اول و جهان دوم نمی‌گنجند، به کار رفت. اگرچه در مورد مناسبت این نام تردیدها و بحث هایی در میان است، اما برخی از کشورهای جهان سوم به ویژه اعضای جنبش عدم تعهد از کاربرد این نام استقبال کرده‌اند. پیشینه جهان سوم و پایگاه سوم تعابیری بودند که در سالهای ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹ در فرانسه رایج شدند. پس از جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سرد جهان به دو بلوک یا دو جهان شرق و غرب تقسیم شد. کشورهای دیگر که غالباً توسعه نیافته بودند و در قالب هیچ کدام از این دو جهان نمی‌گنجیدند به جهان سوم معروف شدند. برخی از این کشورها چون خود را به هیچکدام از دو بلوک متعهد نمی‌دانستند نام کشورهای غیر متعهد را بر خود نهادند. در محافل آکادمیک بیشتر از اصطلاحات کشورهای جنوب، در حال توسعه و توسعه نیافته در اشاره به کشورهای جهان سوم استفاده می‌شود.

• میهن‌دوستی : که به نام میهن پرستی نیز شناخته می شود مفهومی است ناظر به عشق و علاقه به میهن و مردم و آمادگی جهت هر گونه فداکاری و پاسداری از استقلال سیاسی و اقتصادی کشور و دفاع از هویت قومی-ملی-فرهنگی آن ملت. میهن دوست فردی است که به سرنوشت کشور و فرهنگ خود حساس است و همه تلاشش را بکار می‌گیرد تا آنها را به بالندگی برساند. میهن دوستی و ناسیونالیسم، علی رغم اینکه در مواردی بجای هم بکار می‌روند، کاملاً از هم جدا هستند. میهن دوستی با ناسیونالیسم که همراه با کینه نسبت به ملل دیگر و خودستاایی از نژاد خود و اغراق در مفاخر و شعائر ملی است، متفاوت می‌باشد. بطوری که پاتریوت‌ها تنها خود را جزئی از وطن خود می‌دانند، اما دارای جنبه‌های سلبی نسبت به دیگر ملل و خودستایی‌ها نیستند.