سراج الدین اديب

آرشیف نمبر (۹۷)

آشنایی با کشورازبکستان

ازبکستان (به ازبکی: O‘zbekiston ، به روسی: Узбекистан) کشوری است در آسیای میانه ، دارای مرز مشترک با کشورهای افغانستان ، تاجیکستان ، ترکمنستان، قرقیزستان، و قزاقستان. پایتخت این کشور شهر تاشکند است.

مساحت خاک ازبکستان ۴۴۷٬۴۰۰ کلیومتر مربع است.

 تاریخ ازبکستان مردمان ایرانی‌تبار ساکنان اولیه منطقه ازبکستان را تشکیل می‌دادند. زبان‌های قدیمی رایج در این منطقه زبان‌های ایرانی سغدی، خوارزمی و پارسی میانه بود.

در سدهٔ دهم ميلادی، منطقهٔ کنونی ازبکستان جزیی از قلمرو سامانيان بود. منطقهٔ کنونی ازبکستان بعدها به ترتیب جزئی از حکومتهای غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهی، مغول، تیموری و ازبک شد. در سدهٔ نوزدهم میلادی، غرب و شمال ازبکستان زیر سلطهٔ خانات خوارزم ، و جنوب ازبکستان جزئی از خانات بخارا بوده‌است. خانات بخارا و خوارزم در سال ۱۸۶۶ زیر سلطهٔ روسیه درآمدند. شیبانی‌ها به مدت ۴۰۰ سال در ازبکستان حکومت کردند.

پس از انقلاب اکتبر، در سال ۱۹۲۴ ، جمهوری ازبکستان (جزئی از اتحاد جماهیر شوروی) تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ،در سال ۱۹۹۱، ازبکستان به استقلال دست یافت. واژهٔ ازبکستان از دو بخش “ازبک” و “ستان” تشکیل شده است، که به معنای “سرزمین ازبک‌ها” است.

مردم

نژاد روس به فراوانی در این منطقه وجود دارد و نژاد ازبک هم همینطور، ولی هم اکنون در آنجا از نژادهای دیگر خیلی کم یافت می‌شود.

اتسویوکی اکابه، پژوهشگر آسیای میانه می‌نویسد: «در دوران باستان مردم آبادی‌نشین آسیای میانه ایرانی بودند. از سده ششم میلادی به بعد چند موج از گروه‌های کوچی ترک‌تبار به آبادی‌های منطقه رخنه کردند و از جمله در وادی فرغانه سکنی گزیدند که در پی آن، برخی از ایرانیان ویژگی‌های ترکی کسب کردند. ترک تباران در روستاها و شهرها ماندگار شدند. علی‌رغم روند تاریخی ترکی‌سازی منطقه شمار زیادی از مردم در محل‌های مختلف ایرانی باقی ماندند و تا به سده بیستم میلادی رسیدند.

ولایات ( استانهای )  ازبکستان

کشور ازبکستان دارای ۱۲ ولایت (استان)، و یک شهر بزرگ مرکزی و یک جمهوری خود محتار است که عبارت اند از:

1 ـ شهر تاشکند  (پایتخت   )

2 ـ ولایت اندیجان

3 ـ ولایت بخارا

4 ـ ولایت فرغانه

5 ـ ولایت جیزک

6 ـ ولایت نمنگان

7 ـ ولایت نوایی

8 ـ ولایت قشقه‌دریا

9 ـ ولایت سمرقند

10 ـ ولایت سیردریا

11 ـ ولایت سرخان‌دریا

12 ـ ولایت تاشکند

13 ـ ولایت خوارزم

14 ـ جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان

نقاط دیدنی

آرامگاه اسماعیل سامانی • آرامگاه چهاربکر • آرامگاه شاه زنده • بازار سمرقند • خیوه • رصدخانه الغ‌بیگ • ریگستان • سنگ‌نگاره‌های قوش‌چنار • شهر کهن هزاراسپ • کاروانسرای رباط ملک • مسجد بی‌بی‌ خانم • موزه سمرقند.

همسایه های ازبکستان

 ازبکستان با افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان و قزاقستان همسایه‌است. ازبکستان ۴۴۷،۴۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۲۶،۸۵۱،۰۰۰ تن جمعیت دارد.که از این لحاظ ۵۶ کشور بزرگ جهان و ۴۲ کشور پرجمعیت جهان به حساب می‏آید.در میان کشورهای مستقل همسود از نظر پهناوری پنجمین و از لحاظ جمعیت سوم است. پایتخت آن تاشکند و از شهرهای مهم آن سمرقند و بخارا است.این کشور ۱۴۲۵ کیلومتر از شرق به غرب و ۹۳۰ کیلومتر از شمال به جنوب کشیده شده است.

ازبکستان کشوری خشک و محصور در خشکی است.ازبکستان به همراه لیختن اشتاین دو کشور افزون محصور در خشکی هستند یعنی توسط کشورهای دیگری که در خشکی محصور هستند احاطه شدند.

مردم

جمعیت جمهوری ازبکستان ۲۵٬۶۶۳٬۴۴۱ نفر است. تراکم جمعیت تقریباً ۵۰ نفر در یک کیلومتر است. اکثریت جمعیت آن را ازبکها تشکیل می‌دهند (۷۱٪). زبانهای رسمی ازبکستان زبان ازبکی است. برخلاف آمار رسمی فارسی زبانان ازبکستان (تاجیکها) تا ۴۰ درصد برآورد شده اند./